Oktober 2017.
Elie d’Humières beent door de lobby van het ouderencomplex in de bloemrijke woonwijk in het westen van Parijs. Zijn vingers heeft hij geklemd om de knop van zijn slechtziendenstok, zijn rug is ietsje gebogen. Zelfs ietwat gekromd is hij een statige verschijning.
Achter hem zit een kleinere man in grijs driedelig pak naar voren geleund op de bank, zijn handen bungelen tussen zijn knieën. Als ik binnenkom en rondkijk vangt de zittende man mijn blik. Hij spreekt de bejaarde man toe in het Frans. De man is de jongste broer van Elie, Armand.
We schudden handen. De vingers van Elie voelen wat verkrampt. Later hoor ik dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in zijn hand geschoten is. We spreken elkaar op gele leren banken in de bridgezaal. Het kan niet in het appartement; Elie’s vrouw is ziek.
Mag het gesprek gefilmd?
‘Ga gerust je gang. Tegen de tijd dat dit boek uitkomt ben ik misschien wel dood, ik ben nu eenmaal al 97.’
Armand zit naast zijn grote broer en spreekt geen Engels, maar draagt bij via Elie.
‘Mijn broertje doet me herinneren’, leidt de oudste d’Humières dat steevast in.
Elie en Armand zijn zoons van André d’Humières, één van de hoofdpersonen uit mijn boek Duivelseiland – een interneringskamp, het eiland Urk en de Eerste Wereldoorlog. De Fransman moest samen met de Franse piloot Joseph Coutisson, na een vuurgevecht in de lucht, op Nederlands grondgebied een noodlanding maken. Prompt werden de beide mannen geïnterneerd. Nederland had namelijk de plicht om buitenlandse oorlogvoerende militairen te interneren volgens het Vredesverdrag van 1907. De Fransen waren echter niet van plan om geïnterneerd te blijven: ontsnappingspogingen waren wat hen bezighielden (en wat hen in het beruchte kamp op eiland Urk deed belanden).
‘Ontsnappen zit in ons bloed.’ Elie zegt het zonder omhaal. Zelf ontsnapte hij in de Tweede Wereldoorlog twee keer: uit een Duits kamp, en uit het bezette Frankrijk naar Spanje, waar hij ook weer vastgezet werd en uiteindelijk geruild werd door generaal Franco (een verhaal voor een ander artikel wellicht). Elie’s vader was koning ontsnappingspogingen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij had voorgedaan aan zijn zoons hoe het moest en zijn oudste had dat ter harte genomen.
***
Mandy van Dijk (1981) is journalist, webredacteur/communicatieadviseur en schrijfdocent. Zij schreef Duivelseiland. Een interneringskamp, het eiland Urk en de Eerste Wereldoorlog. In april 2021 gaf zij een onlinelezing over dit onderwerp. Kijk voor onze lezingen hier.
