Bij uitgeverij Boiten boekprojecten uit Amersfoort verschenen in september 2024 van de hand van Erlend van Ark, historicus, docent en schrijver, twee boeken met dezelfde insteek. Namelijk, de lezer in begrijpelijke taal inzicht verschaffen in de twee grote wereldbranden die de wereld in de eerste helft van de twintigste eeuw heeft moeten ondergaan. Tom Sas bespreekt het boek met de Eerste Wereldoorlog als thema.
Bij uitgeverij Boiten boekprojecten uit Amersfoort verschenen in september 2024 van de hand van Erlend van Ark, historicus, docent en schrijver twee boeken met beiden dezelfde insteek. Namelijk, de lezer in begrijpelijke taal inzicht verschaffen in de twee grote wereldbranden die de wereld in de eerste helft van de twintigste eeuw heeft moeten ondergaan. Het deel over de Tweede Wereldoorlog, wat in deze recensie gezien de aard van ons studiecentrum buiten grotendeels buiten beschouwing zal worden gehouden, is een nieuw boek. Na twee eerdere versies in 2011 en 2014 is het deel over de Eerste Wereldoorlog verschenen als een tweede volledig herziene druk. De boeken zijn los van elkaar verkrijgbaar, maar ook samen in een bijpassende hoes.
Fundamentele omslag in ons denken
In zijn inleiding van zijn De 1ste wereldoorlog in begrijpelijke taal maakt de auteur de lezer allereerst duidelijk wat de Eerste Wereldoorlog zo bijzonder maakte. Het betekende een fundamentele omslag in ons denken en heeft ons doen twijfelen aan onze westerse beschaving en de mensheid in het algemeen. De huidige geopolitieke ontwikkelingen vragen, aldus Van Ark, om duiding en context. Kennis over de oorzaken, het verloop en de naweeën van de Eerste Wereldoorlog zijn onontbeerlijk voor ons begrip tot onze huidige tijd. Bovendien stelt de auteur, overschaduwd door de Tweede Wereldoorlog, dat de Eerste Wereldoorlog in Nederland niet de aandacht krijgt die het verdient.
Sarajevo 1914
Met een lange aanloop vanaf 1789 brengt de auteur de voornaamste ontwikkelingen in de negentiende eeuw in kaart om daarmee zicht te geven op de oorzaken die ten grondslag liggen in het conflict. Na deze vier hoofdstukken ligt voor nog eens vier hoofdstukken de focus op de gebeurtenissen in Sarajevo van 28 juni 1914, de hierop volgende juli-crisis, het al dan niet aanwezige oorlogsenthousiasme in die periode, de oorlogsplannen en de uitwerking daarvan in de eerste maanden van de oorlog tot kerstmis 1914.
Nederland
Waar ik daar een verdere behandeling van de oorlogshandelingen aan de verschillende fronten had verwacht, is er in negende hoofdstuk plaats voor de neutrale rol van Nederland en de effecten die in ons land merkbaar waren. Het vraagt het een en ander van de lezer aangezien bij de behandeling van het Nederlandse verhaal al wel de hele periode 1914-1918 in ogenschouw wordt genomen. In de hierop volgende hoofstukken wordt in verschillende tijdblokken en delen van het front het verloop van de oorlog beschreven met tussendoor drie meer thematische hoofdstukken over het begrip ‘de Grote Oorlog’, het conflict tussen politici en militairen en oorlog & samenleving. Het einde van de oorlog, de ineenstorting van een drietal keizerrijken en de vredesverdragen vormen het slotakkoord. Er volgt echter nog een hoofdstuk dat ‘historische context heet en de geschiedenis van het oorlog voeren van de oudheid tot nu beschrijft. Voor mij voegt dit eerlijk gezegd vrij weinig toe aan een verder heel prettig leesbaar boek.
Conclusie
De schrijver maakt de titel zeker waar: 14-18 in begrijpelijke taal! De grote lijn is uitstekend te herleiden, de themahoofdstukken geven meer inzicht aan bepaalde begrippen of ontwikkelingen die kenmerkend zijn voor deze oorlog. Het boek is mooi vormgegeven, de veelal kleurenafbeeldingen komen goed tot hun recht. Soms is de plaats van een afbeelding wellicht wat arbitrair: bij de behandeling van de strijd in 1915 staat op blz. 159 een foto van Britse traangasslachtoffers uit 1918. Maar dat zijn details. De doorgewinterde WO1-geinteresseerde zal in dit boek weinig nieuws in vinden, maar dat is het ook niet het doel van het boek. Erlend van Ark heeft een boek geschreven, zeker ook geschikt voor leerlingen in het VO voor het schrijven van een werkstuk, dat een groot publiek kennis doet maken met de oorzaken en het verloop van de Eerste Wereldoorlog. En daarmee draagt het wezenlijk bij aan de verspreiding van de kennis over deze oercatastrofe van de twintigste eeuw in Nederland.
Zie ook: http://www.erlendvanark.nl
Tom Sas
