Het vernieuwde ‘Mémorial de Verdun’

Tekst en foto: Eric R.J. Wils

Enkele jaren geleden sloot het ‘Memorial de Verdun’ op de heuvel bij Douaumont de deuren voor een grondige verbouwing en herinrichting. Het museum over de strijd bij Verdun was in 1967 geopend. De Franse schrijver en oud-strijder Maurice Genevoix had zich in de jaren zestig sterk gemaakt om de herinnering aan de strijd vast te houden.
Aan de buitenmuur van het museum is een inscriptie met een tekst van hem te lezen. Genevoix vocht in 1914-1915 ten zuiden van Verdun en raakte daarbij zwaargewond. Verdun werd feitelijk al na de slag aan de Marne in 1914 een strijdtoneel. Het front vormde daar een bult op de Franse linie of een deuk in de Duitse linie en dat nodigde beide kanten uit tot actie om de linies recht te willen trekken.

Historische musea dienen zich om de zoveel jaren te bezinnen of de presentatie nog wel aansluit bij het moderne publiek. Bovendien is met de huidige audiovisuele  computertechnieken zoveel meer mogelijk dan 50 jaar geleden. Op 29 mei 2016 werd het vernieuwde Mémorial officieel geopend tijdens de Frans-Duitse 100-jarige herdenking van de slag door de Franse president François Hollande en de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Er is nogal het één en ander veranderd.

De ingang aan de voorkant is verplaatst naar de zijkant. Het plein voor de deuren, waar voorheen kanonnen en grote granaten stonden opgesteld, is nu leeg gelaten. De gesloten deuren komen uit op de Hall Maurice Genevoix met een eerbetoon aan de stichter van het museum en de Franse en Duitse vlag naast elkaar op een gezamenlijke voet. Sinds 1958 is er blijvend vrede gesloten. Bovenop het gebouw is een verdieping met glazen wanden geplaatst. Dat biedt ruimte voor tijdelijke tentoonstellingen. En er is een terras waarop men op zonnige dagen iets kan nuttigen en uit kan kijken over het voormalige slagveld.

Maar het draait vanzelfsprekend om de expositie op de twee onderste verdiepingen. Hoe heeft men de collectie van het museum bestaande uit grote en kleine militaire voorwerpen, foto’s en films gepresenteerd? En hoe kan daarmee zo goed mogelijk de strijd visueel worden weergegeven zodat de bezoeker de hectiek van het gevecht ervaart. Het museum is nu donker gehouden, men ziet niet meer in een oogopslag waar alles staat en hangt. Men wordt langs een bomvol parcours geleid beginnend beneden
en eindigend boven. Het verloop van de strijd in 1916 wordt uiteraard uiteengezet met projecties, foto’s en tekstborden (in het Frans, Duits en Engels). Op een horizontaal reliëf van het gebied rond Verdun wordt het strijdverloop gevisualiseerd met een projectie van bovenaf. Men ziet de verschuivingen van de frontlijn vanaf 21 februari tot 18 december 1916 naast filmbeelden en hoort daarbij commentaar.

Het concept van het Mémorial is altijd geweest om het slagveld uit 1916 centraal te stellen. In de oude opstelling was middenin het gebouw een reconstructie gemaakt met allerlei oud wapentuig. Daarboven hingen aan het plafond een Frans Nieuport en een Duits Fokker vliegtuig. Als een uitbeelding van het luchtgevecht boven Verdun in 1916. Dat concept is gehandhaafd maar totaal anders uitgevoerd. Geen statische zandhoop meer maar een projectie van filmbeelden van de strijd op drie boven elkaar geplaatste schermen. Met daarbij geluidseffecten. Voor de projectieschermen staat allerlei loopgraafgeschut zoals mitrailleurs en mortieren opgesteld. Bovenin hangen nog steeds de twee vliegtuigen als zijnde in een luchtgevecht.

Men is ver gegaan in de beleving van Verdun. In het gedeelte over ‘La voie sacrée’, de heilige weg en de noodzakelijke Franse bevoorradingsroute, staan kanonnen en een camion Berliet op een kunstmatig stuk moddergrond. Het lijkt net echt maar men zakt er niet in weg.

Richt de tentoonstelling beneden zich primair op de strijd van 1916, op de  bovenverdieping komen meer algemene onderwerpen uit de wereldoorlog aan de orde zoals de bevoorrading, verlofregeling, krijgsgevangenis en een hele wand over de medische verzorging van de gewonden. Om te eindigen met vitrines over ‘Le dernier adieu’. De Franse doden liggen een kilometer verderop bij de ‘Ossuaire de Douaumont’, te zien vanaf het dakterras van het Mémorial.

De expositie als geheel is overweldigend en dat is duidelijk ook de bedoeling geweest van de inrichters. Zodat men na enkele uren enigszins confuus buiten komt en mogelijk slechts een deel van het geëxposeerde tot zich heeft genomen. Enkele foto’s geven de expositie daarom beter weer dan woorden. Men gaat immers naar een museum om te kijken en te beleven anders kan beter een boek over de slag bij Verdun worden gelezen. Er zijn er immers genoeg geschreven. Met de uitgave door het Mémorial van ‘Dans
la bataille Verdun 1916, Mémorial Verdun, Nouvelles éditions JMP, Paris, 2016’ is daar weer een nieuw boek bijgekomen. Ook in het Duits uitgegeven.