Op 18 januari 1919 werd de Vredesconferentie in Parijs geopend om het lot van de verslagen landen te bepalen en een nieuwe kaart van Europa en het Midden-Oosten te tekenen na het uiteenvallen van Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk. Meer dan dertig landen waren in Parijs vertegenwoordigd, alleen de verliezers van de oorlog waren niet uitgenodigd. Duitsland en haar bondgenoten moesten maar afwachten wat de overwinnaars zouden gaan besluiten. Ook het revolutionaire Rusland, trouwe bondgenoot van Frankrijk in 1914-1917, mocht niet aanzitten.
De Franse premier Georges Clemenceau was de gastheer en voorzitter van de conferentie. Met de Britse premier David Lloyd George en de Amerikaanse president Woodrow Wilson bepaalden zij de uitkomst van de conferentie al hoorde de Italiaanse regeringsleider Vittorio Orlando ook tot de zogenoemde ‘Raad van Vier’. Op de cover van het boek van Margaret MacMillan uit 2001 over de Vredesconferentie staat prominent het driemanschap Lloyd George, Clemenceau en Wilson. Het vuistdikke boek is in Nederland opnieuw uitgebracht onder de titel ‘Vredestichters’ in plaats van ‘Parijs 1919’, de titel van de Nederlandse uitgave uit 2005. De uitgangspunten van het drietal vredestichters waren nogal verschillend en dus werd het Verdrag van Versailles een moeizaam compromis met strenge voorwaarden aan Duitsland. Een door de Duitsers gehaat verdrag.
In de serie Zeit Geschichte bracht het tijdschrift Die Zeit in januari 2019 een speciaal nummer uit over het tot stand komen van het Verdrag van Versailles. Op de cover eveneens de drie regeringsleiders maar daaronder een foto van Adolf Hitler met in de menigte het bord ‘Nieder mit dem Gewaltfrieden!’ De titel van het tijdschrift ‘1919: Der Vertrag von Versailles und warum er keinen Frieden brachte’ maakt duidelijk dat er ook naar het begin van de Tweede Wereldoorlog vooruit wordt geblikt.
In de twee pagina’s ‘Versailles in Zahlen -Kosten, Kilometer und Kühe‘ staan enkele getallen opgesomd. Zo spendeerden de Britse diplomaten 505.000 pond sterling aan reizen en hotelovernachtingen in Parijs. En moest Duitsland 140.000 melkkoeien leveren aan België en Frankrijk als schadevergoeding. Het zijn slechts details maar maakt de geleverde inspanningen tijdens de zes maanden durende conferentie aanschouwelijk.
Door Hitler en de nationaalsocialisten werd het gehate Verdrag van Versailles als propagandawapen ingezet tegen de Republiek van Weimar, die in 1933 ten onder ging. Opmerkelijk zijn de artikelen van twee Duitse hoogleraren geschiedenis in het tijdschrift. Eckart Conze, Universiteit Marburg, noemt het een mythe dat Weimar door het verdrag is mislukt. En de titel van een interview met Jörn Leonhard, Universiteit Freiburg, is nog duidelijker: ‘Versailles war nicht schuld an Hitler’. Maar Hitler gebruikte de haat tegen het verdrag terdege wel en de Republiek van Weimar faalde daarop een antwoord te geven. Met de Duitse ratificering van het verdrag werd de nederlaag van november 1918 erkend en dat wilde Hitler koste wat kost ongedaan maken.
