Bij de herdenking van het eind van de Eesrte Wereldoorlog hoort uiteraard ook aandacht voor de vlucht van WII naar NL.
In het weekend van 10 en 11 november 2018 werd uitvoerig herdacht dat het 100 jaar was geleden dat de wapenstilstand werd getekend in Compiègne en de vijandelijkheden aan het westelijk front werden beëindigd. Dit werd herdacht in de plaatsen waar ze dat ieder jaar doen zoals bij de Cenotaph te Londen, de Congreskolom te Brussel en de Menenpoort te Ieper. Maar een speciale herdenking vond plaats in het bos van Compiègne op 10 november en de dag daarop bij de Arc de Triomphe in Parijs. De Franse president Emmanuel Macron was de gastheer van zo’n 70 wereldleiders en Parijs was voor een dag weer het centrum van de wereld. De Nederlandse media en televisie besteedden ruime aandacht aan de herdenkingen.
Maar ook in Nederland viel er een niet onbelangrijk feit te herdenken. Op 10 november 1918 stond ’s morgensvroeg een van de hoofdpersonen uit de Eerste Wereldoorlog aan de Limburgse grens bij Eijsden. De Duitse keizer Wilhelm II was afgezet door de nieuwe Duitse regering, de oorlog was verloren en in tal van Duitse steden was een linkse revolutie uitgebroken. Er restte dan ook niets anders dan een gang naar het neutrale Nederland. Bij het station van Eijsden staat een herdenkingsbord over de vlucht van de keizer. En op zaterdag 10 november 2018 werd daar de komst van de keizer met zijn entourage herdacht door het naspelen van de gebeurtenis. De krant De Limburger wijdde er een bericht aan.
De komst van de keizer naar Nederland is altijd omgeven geweest door nooit beantwoorde vragen. Kwam hij onverwachts of was dat voorbereid. Rolf ter Sluis schreef in 1994 een boek over de Keizer-quaestie en concludeerde: ‘Tevens lijkt duidelijk geworden dat er van vooropgezetheid bij de vlucht van Wilhelm geen sprake geweest kan zijn’ (p. 232). Wellicht moet dat toch worden bijgesteld. Ter Sluis (Rijksuniversiteit Groningen) bereidt een promotieonderzoek over het onderwerp voor.
In het Nederlands Juristenblad nr. 38 van 9-11-2018 houdt hoogleraar André Klip (Universiteit Maastricht) de gang van zaken rond de Keizer-kwestie tegen een juridisch licht en schrijft: ‘Allesomvattend zie ik in de stukken een sterk vermoeden dat de Nederlandse militaire leiding, samen met het Nederlandse gezantschap heeft meegewerkt aan de komst van de keizer.’ Vooral het bezoek van de Nederlandse generaal buitendienst Van Heutsz aan het Duitse hoofdkwartier te Spa van 5-8 november 1918 vormt daarvoor een aanwijzing. Diens reisverslag is helaas vernietigd.
Hoogleraar Beatrice de Graaf (Universiteit Utrecht) heeft zich ook in de komst van de keizer verdiept en heeft onderzoek gedaan in Duitse en Franse archieven. Koningin Wilhelmina heeft in de zomer van 1918 pogingen gedaan tot het houden van een vredesconferentie in Den Haag. Zij maakte zich in november ernstige zorgen over het lot van de keizer waarmee koninklijke banden waren. Wilhelmina heeft altijd ontkend dat zij betrokken is geweest bij de komst van de keizer naar Nederland. Beatrice de Graaf schreef in het recente nummer van het Tijdschrift voor Geschiedenis nr. 131 (4) een artikel getiteld ‘Vorstin op vredespad – Wilhelm II en Wilhelmina en het einde van de Eerste Wereldoorlog’ over haar uitgevoerde onderzoek. Het artikel was als voorpublicatie te downloaden van de website van het Tijdschrift voor Geschiedenis. En de lezer kan daaruit zijn eigen conclusies trekken over wat Wilhelmina wist over de komst van de keizer. In een uitzending van Andere Tijden op 10 november 2018 lichtte ze, zittend in de kamer in Kasteel Amerongen waar de keizer heeft verbleven, haar inzichten over de rol van Wilhelmina toe. Het klonk overtuigend maar zeker is het niet dat Wilhelmina de komst van de keizer faciliteerde. De slotwoorden van presentator Hans Goedkoop waren dan ook dat de ‘smoking gun’ ontbreekt. Later deze maand, op 24 november, wordt er nog een symposium in de St.-Andrieskerk te Amerongen over Wilhelmina en de komst van keizer Wilhelm georganiseerd.
In de uitzending van Andere Tijden werden ook de locaties getoond waar de keizer te Spa in 1918 verbleef zoals het Duitse militaire hoofdkwartier en de Villa la Fraineuse waar het besluit tot aftreden en vlucht werd genomen. Leon Moonen van het Historisch Reisgenootschap Cliotravel verzorgt dagtochten naar de sporen van de Duitse aanwezigheid in Spa tijdens de laatste fase van de Eerste Wereldoorlog (zie: Kuren van de keizer). Lees hier een verslag van zo’n interessante dagtocht: De voetsporen van keizer Wilhelm II en de Duitse Generale Staf in Spa
overzicht: