Onder de Menenpoort in Ieper wordt iedere dag stipt om 20.00 uur de Last Post ceremonie opgevoerd. Centraal daarin staat het blazen van The Last Post. Dit als eerbetoon aan in de Eerste Wereldoorlog in de Ieper Salient gesneuvelde militairen van het Verenigd Koninkrijk, het voormalige Britse Rijk en zijn bondgenoten. Maar wat is de oorsprong van de Last Post?
Menenpoort
Het Britse monument werd op 24 juli 1927 onthuld door veldmaarschalk Plumer en was ontworpen door de architect Sir Reginald Blomfield. Bij de inwijding werd de Last Post geblazen, iets dat erg veel indruk maakte op de aanwezigen. Dat was aanleiding voor lokale bewoners om sinds 2 juli 1928 regelmatig onder de Menenpoort om 20.00 uur de Last Post te blazen. Toen gebeurde dat nog niet iedere avond, maar vanaf 1 mei 1929 werd iedere avond de Last Post geblazen. Alleen de Duitse bezetting van 1940-1944 vormde een onderbreking van deze nieuwe traditie.
Het monument, in de vorm van een Romeinse triomfboog over de weg die naar het front leidde, draagt de namen van 54.896 vermiste soldaten van het Britse Rijk vanaf het begin van de oorlog tot 15 augustus 1917. De vermisten vanaf 16 augustus 1917 tot het einde van de oorlog op 11 november 1918 staan vermeld op panelen van het Tyne Cot Cemetery in Passendale. Dat zijn er nog eens 34.957. De meeste vermisten zijn slachtoffer geworden van artilleriebeschietingen, waarbij hun lichamen verloren zijn gegaan.
De Last Post wordt geblazen door klaroenspelers van de lokale vrijwillige brandweer in opdracht van de Last Post Association, de organisatie die verantwoordelijk is voor de dagelijkse ceremonie. Deze organisatie wil daarmee de herinnering aan de Eerste Wereldoorlog levend houden. Sinds 1928 is het door slechts 20 vrijwilligers geblazen.
Last Post
De Last Post is een Brits stuk, maar ieder land heeft zijn eigen stuk voor het hetzelfde doel: herdenking van gevallen kameraden. De Amerikanen blazen The Taps, de Fransen Au Morts en de Duitsers Der gute Kamerad.
Echter, de Last Post had van oorsprong niets met het herdenken van gesneuvelden te maken. Het was een militair trompetsignaal dat op een klaroen of bugel werd geblazen om het einde van de werkdag aan te geven. Het is het broertje van de Reveille, waarmee de dag wordt geopend. En het is het sluitstuk van een langer stuk dat de Tattoo heet en dat begint met de First Post. Het stuk duurt net zo lang als de inspectie van het garnizoen, de kazerne of het kamp door de wachtcommandant.
Dat stuk Tattoo is echter niet van Britse oorsprong. Het is namelijk gebaseerd op het Nederlandse militaire signaal waarmee de dag werd afgesloten: de Taptoe. Oorspronkelijk werd de Taptoe geslagen op een trom of geblazen op een blaasinstrument. Het is waarschijnlijk rond 1600 ontstaan in het Staatse Leger van stadhouder prins Maurits en was een bevel tot retraite (afmars/terugtocht). De componist is onbekend.
In de garnizoenssteden werd het signaal ’s avonds gebruikt om soldaten terug te roepen naar de barakken en de eigenaren van taveernes en herbergen duidelijk te maken dat ze de biertap moesten sluiten oftewel ‘Doe den tap toe!’.
Britse soldaten die in de 17e eeuw in de Republiek der Nederlanden waren geweest, namen de Taptoe mee naar huis. Daar begon het geleidelijk een eigen leven te leiden en week het steeds meer af van het origineel. De Last Post die nu onder de Menenpoort wordt gespeeld, is dan ook niet meer helemaal hetzelfde als de Nederlandse Taptoe, die tegenwoordig tijdens de Dodenherdenking wordt geblazen.
Betekenis
De Last Post, en daarmee ook de Taptoe, heeft dus gaandeweg een andere betekenis gekregen. Van ‘Doe de kroegen dicht!’ naar een stuk ter herdenking van de gesneuvelden, oftewel rouwmuziek.
Die betekenis kreeg het pas in de tweede helft van de 19e eeuw. De Britten vochten heel wat koloniale oorlogen uit en veel soldaten lieten ver van huis het leven. Om hun begrafenis toch wat cachet te geven, kregen regimentsklaroeners de opdracht om symbolisch de Last Post te spelen, niet als signaal dat de dag ten einde was, maar dat een leven ten einde was gekomen.
Vervolgens volgde een gebed in stilte en werd de ceremonie afgesloten met de Reveille, het signaal waarmee de dag begon, om aan te geven dat het Eeuwige Leven van de overledene was begonnen. Hiermee kregen de muzikale signalen ook een religieuze dimensie.
Toen met de Tweede Boerenoorlog (1899-1902) in Zuid-Afrika het aantal gesneuvelde Britse soldaten een hoogtepunt bereikte, ontstond het idee van het moderne oorlogsmonument: een sober monument met daarop de namen van gesneuvelde soldaten. Tot die tijd bestonden oorlogsmonumenten uit verheerlijkende standbeelden van generaals en vorsten, al dan niet te paard of in een of andere heroïsche pose.
Iedere keer als zo’n nieuw monument werd onthuld, werd daarbij de Last Post gespeeld. Met de enorme aantallen gesneuvelden in de Eerste Wereldoorlog, waaronder niet langer alleen beroepssoldaten maar ook vele dienstplichtigen, werd de Last Post van een exclusief militair muziekstuk, ook een stuk van het volk.
Toen de Menenpoort in 1927 werd ingewijd, was het dan ook volstrekt vanzelfsprekend dat daar de Last Post werd geblazen.
***
Deze tekst werd door bestuurslid Edwin Ruis uitgesproken als een introductie tijdens onze studiedag van 12 november 2022 op een optreden door musicus Bram van der Glind, die inging op de muzikale kanten van de Last Post en de Taptoe, en de psychologische druk op de blazer om geen fout te maken, en die beide stukken speelde op trompet. Zie ook: https://ssew.nl/reserveer-de-datum-studiedag-studiecentrum-eerste-wereldoorlog-op-zaterdag-12-november/
