Terugblik Studiedag Studiecentrum Eerste Wereldoorlog zaterdag 12 november

Elco Lenstra

Hieronder een korte transcriptie van zijn presentatie:

Mijn overgrootvader Ernst August Kaerger (1879 – 1955) ontdekte al op jonge leeftijd zijn liefde voor de geneeskunde: toen zijn ezel een eend tegen het hoofd schopte, liet hij het arme dier niet liggen maar bracht het mee naar huis om daar zijn eerste operatie uit te voeren. Het zou een voorbode blijken van zijn latere leven want Ernst August werd chirurg en specialiseerde zich in verwondingen aan het hoofd. Na een korte veldtocht tegen de Herero in de Duitse kolonie Zuidwest Afrika en enige jaren in het pachtgebied Tsingtau in China, belandde hij in Berlijn. Daar leerde hij de fijne kneepjes van de chirurgie door zeer jonge kinderen aan hun hazenlip of gespleten gehemelte te opereren onder leiding van dr. August Bier, een haast mythische figuur in de chirurgie en uitvinder van de lumbaal anesthesie.
Deze nieuwe vaardigheid zou hij gedurende de Eerste Wereldoorlog in een klein kasteel in Vlaanderen dag in, dag uit zou uitoefenen. Talloze jonge mannen werden door hem aan de meest afschuwelijke verwondingen aan hun hoofd geopereerd. Een aanzienlijk deel van hen overleefde deze spoedoperaties en kon hun leven voortzetten, zij het met grote littekens en dikwijls blijvende mismakingen. Tijdens de oorlog was hij dikwijls in directe nabijheid van het front. Hij maakte onder andere de eerste en derde slag om de Ieper mee. Een eindeloze stroom gewonden werd naar zijn provisorische operatiezaal in een donker, vochtig hol in de loopgraven gebracht. Voor zijn werk in deze gevaarlijke en uitdagende omstandigheden werd hij onderscheiden met het IJzeren Kruis eerste en tweede klasse, uitzonderlijk voor een arts.
Na de oorlog bracht hij enkele maanden door in een kuuroord in Baden Baden om daar van zijn traumatische ervaringen te herstellen. In het boek ‘Wij willen hier geen avonturiers’ beschrijft zijn achterkleinzoon Elco Lenstra zijn leven en ervaringen.

Liesbeth Brama

Een samenvatting van haar lezing ‘Camouflage binnen het Nederlandse Veldleger 1914-1939’:

Het gebruik van camouflage binnen de krijgsmacht is van verrassend recente tijd. Was het in de 18e en 19e eeuw nog gebruikelijk om in kleurige uniformen ten strijde te trekken, met de komst van moderne vuurwapens ontstond de noodzaak om op het slagveld minder op te vallen. Nieuwe vuurwapens waren sneller en schoten ook verder en gerichter. Een goed zichtbaar uniform werd zo een makkelijke schietschijf. Binnen het Nederlandse Veldleger werd de urgentie voor camouflage gevoeld. En al tijdens de Eerste Wereldoorlog vonden er binnen het Veldleger experimenten plaats om het effect van camouflage te onderzoeken.
Maar hoe kwam deze ontwikkeling van camouflage nu tot stand? En waar haalden Nederlandse officieren hun ideeën en inspiratie vandaan? Tijdens de Eerste Wereldoorlog reisden Nederlandse officieren de Europese fronten af. Een voordelige bijkomstigheid van de Nederlandse neutraliteit want deze reizen bleken uitstekende gelegenheden om een ‘kijkje in de keuken’ te nemen van de grote Europese legers. Met betrekking tot het onderwerp camouflage konden zo belangwekkende ideeën worden opgedaan. De Franse en Belgische voorschriften vormden uiteindelijk de basis waarop het Nederlandse leger zijn experimentele camouflagebeleid stoelde.

Vervolgens zorgde trompettist/bugelist Bram van de Glind voor de muzikale omlijsting. Bram studeerde aan het Conservatorium in Utrecht. In 2021 won hij de Conservatorium Talent Award.

Zijn presentatie in het kort:

Om de behoefte aan medisch personeel en overhead te reduceren, begon de U.S. Army Medical Department ziekenhuizen in het Franse achterland te concentreren in zogenoemde hospital centers. Het eerste hospital center van zijn soort werd in juli 1918 gerealiseerd in Bazoilles-sur-Meuse onder de naam Bazoilles Hospital Center. Bij het treinstation van het 400 inwoners tellende dorpje verrees een reusachtig ziekenhuiscomplex voor 13.000 patiënten. Het geheel bestond op zijn hoogtepunt uit acht individuele ziekenhuizen – waaronder de vermaarde Johns Hopkins unit – met een psychiatric collecting station, een revalidatie kamp en een militaire begraafplaats. In oktober 1918 waren er meer dan 10.000 patiënten opgenomen, enerzijds als gevolg van het Meuse-Argonne Offensief en anderzijds als gevolg van de Spaanse Griep. In totaal waren er bijna 64.000 opnames in tien maanden tijd wat betekent dat drie van elke honderd Amerikaanse soldaten in Europa in Bazoilles Hospital Center een behandeling onderging. Het sterftepercentage in Bazoilles Hospital Center was slechts 1,3% waarbij er iets meer sterfte was door ziekte dan door verwondingen. In het aangrenzende U.S. Military Cemetery No. 6 werden bijna 700 soldaten en vier verpleegsters begraven. In 1921 werden alle lichamen opgegraven voor ofwel transport naar Amerika ofwel herbegrafenis op het grote Meuse-American American Cemetery. Lokaal onderzoek op de vroegere begraafplaats in de zomer en herfst van 2022 leverde veel materiaal op dat inzicht verschafte in de manier waarop de graven werden voorzien van persoonlijke, militaire en grafinformatie. Op grond van fotomateriaal en divers archiefmateriaal werd een plattegrond gemaakt van de begraafplaats zoals deze van 1918 tot 1921 heeft bestaan.