Als wordt gesproken over de aanleiding voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, wordt vaak de Frans-Pruisische oorlog (juli 1870 tot mei 1871) genoemd. Veel boeken verschijnen er niet over die oorlog, vandaar dat de verschijning van het boek van Chrastil een signalering waard is.
door Willem van Boom
Voor diegenen die, zoals ik, weinig weten van het verloop van de Frans-Pruisische oorlog, is dit boek zonder meer verhelderend. De relatief slecht voorbereide Franse legerorganisatie, de overgave van keizer Napoleon III bij Sedan, de belegering van verschillende Franse steden, het uitroepen van de Franse republiek, het neerslaan van de Commune van Parijs, en de annexatie van Elzas-Lotharingen door het Duitse Keizerrijk, het komt allemaal ruimschoots aan bod. Het boek is goed leesbaar, ook zonder al te veel voorkennis.
De afdronk van het boek is goed, maar ik had zelf ook wel wat bedenkingen. Zo vond ik het boek meer geschreven vanuit een Frans dan vanuit een Duits perspectief. Dat laat zich vermoedelijk verklaren door de achtergrond van Chrastil. Zij is als historica gespecialiseerd in de periode 1870-1914, en dan met name op het vlak van Franse ervaringen met en na de Frans-Pruisische oorlog en daarbinnen de stadsbelegeringen. Die focus op de Franse kant van de geschiedenis is natuurlijk niet onbegrijpelijk, nu deze oorlog zich op Frans grondgebied afspeelde. Maar het maakt wel dat Bismarck – of ruimer: de Duitse politieke achtergronden en bijvoorbeeld de stichting van het Duitse Keizerrijk – een minder prominente rol speelt dan men op grond van de titel van het boek zou verwachten. Sterker: de titel en ondertitel van het boek beloven meer dan het boek waarmaakt. Niet alleen komt de rol of politiek van Bismarck nauwelijks uit de verf, maar ‘the Making of Modern Europe’ komt in mijn beleving helemaal niet aan de orde.
Het boek blikt nauwelijks vooruit naar de Eerste Wereldoorlog en haar oorzaken. Alleen in het laatste hoofdstuk wordt een poging ondernomen om de betekenis van de Frans-Pruisische oorlog in dat opzicht te analyseren. Maar veel verder dan de stelling dat de oorlog weliswaar niet de oorzaak van de Eerste Wereldoorlog was, maar haar wel mogelijk maakte (p. 438), en dat de Duitsers te veel zelfvertrouwen aan de overwinning overhielden, met alle latere vreselijke gevolgen van dien (p. 427), komt dit hoofdstuk niet.
Kortom: als boek over de Frans-Pruisische oorlog prima, maar verwacht niet te veel doorkijkjes naar de Grote Oorlog.
https://www.penguin.co.uk/books/315164/bismarcks-war-by-chrastil-rachel/9780141991610
